Te Kete Ipurangi Navigation:

Te Kete Ipurangi
Communities
Schools

Te Kete Ipurangi user options:


Tāhia

Tikanga ā-Iwi - Ngā Whakamārama

'Kāore i kotahi te whakahaere o ngā Tikanga ā-Iwi. He iwi anō me ōna tohunga me ōna
tikanga me āna whakahaere. Hiki atu he iwi, pērā tonu. Nō reira, kia mau koe ki ōu ake .... Mā ō rātou uri e mau ō rātou nā kōrero. Engari kia mau koe ki ngā kōrero a ōu mātua, a ōu tūpuna. Ina ka tika, ka waiho mai ētahi mātauranga hei taonga mōu.'

nā Te Whatahoro, 1865

 

He aha te Tikanga ā-Iwi?
He aha te Tikanga ā-Iwi?

I puta ake te wairua o te Tikanga ā-Iwi i roto i ngā kupu a Te Whatahoro, arā, te āta titiro ki ngā āhuatanga huhua o te tangata e mārama ai te ākonga ki tōna ao. Ka tirohia ngā mahi a te tangata hei whakatutuki i ōna matea kikokiko, matea pāpori, matea ngākau, matea wairua hoki.

Ka ākona te kaupapa o te Tikanga ā-Iwi mai i te taumata 1 o te kura tuatahi ki te taumata 5 o te kura tuarua. He kōwhiringa te Tikanga ā-Iwi, te Hītori, te Matawhenua me te Ōhanga mai i te taumata 6 ki te taumata 8 o te kura tuarua.

 

He aha ngā hua o te ako i te Tikanga ā-Iwi?
He aha ngā hua o te ako i te Tikanga ā-Iwi?

I roto i te Tikanga ā-Iwi ka whakawhanaketia e te ākonga tōna mōhio ki ngā āhuatanga porihanga me tōna mārama ki ngā āhuatanga whanonga tangata.

Mā tēnei, ka taea e te ākonga te uru i runga i te mōhio, i te haepapa hoki, ki ngā mahi waihanga porihanga.

Ko te Tiriti o Waitangi me ōna āhuatanga katoa te tāhū o te Tikanga ā-Iwi. E mārama ai te ākonga ki tōna ake tūrangawaewae mā te arotahi ki ngā tāngata, ngā tūāhua me ngā whakaawenga i waihangatia ai te porihanga o Aotearoa.

Ka titiro hoki te ākonga ki te noho a ngā iwi o tāwāhi, arā, ki tā rātou nei titiro ki te ao.

Ka tūhura hoki te ākonga i ngā take o te wā kia mārama ai ia ki ngā tūāhua me ngā tāngata tāpua o tēnei ao.

 

He pēhea te hanganga o te Tikanga ā-Iwi?
He pēhea te hanganga o te Tikanga ā-Iwi?

E whā ngā whenu o te Tikanga ā-Iwi.

I roto i te whenu o Te Whakaritenga Pāpori me te Ahurea ka whakawhanake te ākonga i tōna mōhiotanga me tōna māramatanga ki:

  • ngā take me ngā huarahi e whakarite ai te tangata i a ia anō ki te whakatutuki i ōna matea
  • ngā motika, ngā tūranga me ngā haepapa o te tangata i a ia e pāhekoheko ana i waenga rōpū
  • te hononga o te ahurea ki te tuakiri o te tangata me ngā putanga iho o te pāhekohekotanga ahurea.

 

He pēhea te hanganga o te Tikanga ā-Iwi?

I roto i te whenu o Te Ao Hurihuri ka whakawhanake te ākonga i tōna mōhiotanga me tōna māramatanga ki:

  • ngā pānga i waenga i te tangata me ngā tūāhua o mua, ngā whakapono me ngā whakaawenga i waihangatia ai te porihanga
  •  ngā whakamāoritanga o aua pānga i te huringa o te wā.

I roto i te whenu o Te Wāhi me te Taiao ka whakawhanake te ākonga i tōna mōhiotanga me tōna māramatanga ki:

  • ngā pāhekohekotanga o te tangata ki te wāhi me te taiao
  • ngā mahi a te tangata hei atawhai i te taiao.
Tikanga ā-Iwi (652.20 kB)

Footer: