Ngā Toi - Ngā Whakamārama

Iho Toi Kei te tipua, e Toi Hiko kau ana te ngākau i tō karanga Mā tō ngākau te wairua e hiki Mā tō wairua te reo e tuku Mā tō reo te hinengaro e whakapuaki Mā te hinengaro te kupu e raranga Mā te raranga i te kupu te taonga tuku iho e whakairo. Mau ake ana i tō hei tiki Ko Puoro e tangi nei Ko Rēhia me ōna wiwini, ōna wawana Ko Ataata me ōna kanohi E rere ai te reo hei herenga. Mau kau atu ōu kamo ki ngā iwi Mai i te ao kōhatu ki te ao mārama Kia pā mai, kia pā atu tō hā. Kia hiko tonu! Tukua te hinengaro kia rere, kia kore ai ngā taonga nei e noho tapu, e noho kōhatu. Heipū noa he noa atu te patu; te tatangi, te wiri, te whātero e.

Te whaitake o Ngā Toi

Ekehia ngā toi maunga kia whitikia e te toi awe haukura o te atatū, ko te toi ka taea i te ringa hangahanga o te tohunga toi. Ko Toi te uri o Mahara Pohewa. Toi whakaataata e kitea ai ngā uriuri o te hinengaro, mā toi ka rere te toi ora tangata.

He toi tupu, he toi ora, he toi i ahu mai i Hawaiki. Kia mau ki te toi hanga whare tangata, okioki i te toi o te maunga. Ko te toi ka ora, ko te iwi ka toitū. E tū ana te haka, he tohu whenua rangatira te haka, te haka a Tānerore. Ko te haka a Hineruhi ka tū i te ata hāpara. Te toi whakaaro, ka ihiihi, ka wehiwehi, ka aweawe te ao katoa.

Nā Hirini Melbourne

Te hanga o tēnei wāhanga ako

Ko ngā toi te kaikawe i ō tātou whakaaro, tirohanga, hiahia, tūmanako, kia kitea ai e te ao. Ka whakaatatia tā tātou titiro ki te ao tawhito, ki te ao hurihuri, ki te ao anamata, mā roto i ngā puoro, i ngā toi ataata me ngā mahi a te rēhia. Mā ngā toi e whakapakari te wairua, te wehi, te wana, te ihi, te mauri. Nā te hiringa o te mahara o te tohunga toi, ka whakaatu āna taonga i ngā mea ka kitea me ngā mea kāore e kitea. Hāngai pū ai a Ngā Toi ki te harakoatanga, ki te katakata, ki ngā hapa, ki ngā haututū whakamātautau, ngā hōhātanga hoki. Hāunga tērā, kia māia, kia kaha tonu ki te whai i te māramatanga – mā roto i tērā ka kitea, tērā ka rongohia, ngā toi whakaari, te kanikani rānei.

Ka whakanui te wāhanga ako o Ngā Toi i ngā pūkenga me ngā mātauranga o mua, ā, ka whakamana, ka wero hoki i ngā tokonga whakaaro o ēnei rā me ngā rā kei te tū. Whāia, ka tipu te mātauranga, te taha hapori, te ahurea me te wairua. Kāore e mutu te tipu me te whanake o
ngā toi, koinā te take ka ngāwari ai ngā whāinga paetae o tēnei wāhanga ako. Kua āta whakaritea ngā whāinga paetae kia whānui, i runga i te whakaaro he maha ngā kuhunga, ā, he tirohanga tā tēnā tangata, he tirohanga tā tēnā tangata mō ngā toi. Kāore hoki he mutunga o ngā wheako. He maha ngā hononga, ngā manakohanga, ngā mōhiotanga, ngā ariā, ngā tokonga whakaaro mai i te marautanga toi tawhito kua whai wāhi ki te marautanga toi hou.

Ko te whāinga matua i te taumata 1 me te taumata 2, ko te tūhura me te whakatipu i ngā pūkenga toi; ko te nanao ki ngā papanga me ngā taputapu; ko te hopu me te whai māramatanga a te tangata ki āna ake taonga toi. Hei ngā taumata 3 ki te 5, ka arotahi ki ngā takatūtanga mō ngā mahi toi, te wānanga i ngā toi, te whakamātau i ngā ariā mō ngā toi, te whakamārama i ngā mahi toi a tangata kē, me te tuku i ngā whakaaro mō ngā toi kia rere. Hei ngā taumata 6 ki te 8, ko te tātari me te whakakoi i ngā mahi me ngā tokonga whakaaro. Kātahi ētahi tāngata patapatai, arohaehae ko ngā tāngata toi, ahakoa te mea nā rātou, nā tētahi atu kē te taonga toi. Ka anga ngā whāinga paetae o tēnei taumata ki te kuhu a te ākonga ki ngā take kura tuatoru, ki ngā mahi taonga toi hoki. Ka tīmata hoki i konei te whanake me te whakakoikoi a ngā ākonga i te momo toi ka hiahia rātou ki te whai.

Kua mahia ngā tohu kia mārama ai te hono ki te whenu; te tūhura, te mahi, te mōhiotanga me te maioha. Ehara i te mea mō ake tonu atu ēnei tohu, heoi, he tauira noa ki ngā mea ka taea e te kaiako me ngā whāinga paetae ina whakatakotoria ai ngā whakamaherehere mō te hōtaka o Ngā Toi.

Ko te tikanga o ngā huānga he whakawhanake i ngā kaupapa, me hāngai anō te whakauru atu i ngā huānga toi kia whai kiko tonu ai ngā mahi. Mā te mahi mārika rawa i ēnei, e puta ai ngā huapai me te kounga. Te huhua noa o ngā huānga ka taea e te ringa toi, kei ngā wāhanga ako katoa o tēnei marautanga ka ora ēnei āhuatanga.

Ngā whenu toi

Ko te tekoteko te whakakitenga o te mahinga nui ki te whakahiato tirohanga whānui ki tēnei mea te ako, ā, hei arotahitanga hoki ki te ako i ngā toi. Ko ngā whenu, ko ngā tohu, ka hāngai ki ngā wāhanga o te tūhura, te mahi, te mōhiotanga me te maioha, hei aronga i roto i ngā tikanga ako. Heoi, ka honoa tētahi ki tētahi, kia tū mai ko te tekoteko, he whakamaharatanga ki a tātou katoa, mā te mahinga tahitanga o ngā wāhanga katoa o ngā whenu e nui atu ai ngā wheako mō ngā toi.

Te Tūhura – ka aro nuitia te tūhura, te torotoro, te rāwekeweke, me te whakamāori.

Te Mahi – ka aro nuitia te hanga, ka whakaarohia anō te tito, te tuhi, te tā, te whakatau mahi. 

Te Mōhiotanga – ka aro nuitia te whakaatu a te ākonga i ōna mōhiotanga me tōna mārama ki ngā mahi toi. 

Te Maioha – ka aro nuitia te arotake a te ākonga i runga i te mōhio me tōna mārama ki āna mahi toi, me ngā mahi a ētahi atu.