He Toi Mātauranga, He Mana Tangata

Mā te whakaaro nui e hanga te whare
Mā te mātauranga e whakaū

Kia maumahara, i te taenga mai o te ākonga ki te kura kei a ia anō ōna ake mātauranga i takea mai i te whānau. Me whai mana anō ngā tikanga me ngā mātauranga Māori o tēnei wā, o neherā hoki.

Kei te noho te mātauranga ki roto i ngā whakapono, ngā uara, me ngā tikanga ahurea. Kei ia tikanga tōna ake mana, ōna ake hononga. Me whakaae ngā kura kia uru mai te mātauranga o ngā whānau, ngā hapū, ngā iwi, me ngā hapori o ngā ākonga.

E whai ake nei ētahi o ngā tino āhuatanga e pā ana ki te kōwhiringa o ngā mātauranga me ngā pūkenga e hāngai ana ki te ākonga. Kei te tino tautoko ngā mātāpono o Te Marautanga o Aotearoa i te mahi tahi a te kura, te whānau, te hapū, te iwi, me te hapori ki te whakarite mātauranga e whai take ana. 

Te ao o te ākonga

• Ka tīmata mai i ngā mōhiotanga ake o te ākonga ki ngā ako mātauranga hou.
• Ka ngāwari ake te ako mātauranga hou mehemea kua honoa ki ngā mātauranga kua mau kē i te ākonga.
• Ka whakamanaia te ākonga, te whānau, te hapū, te iwi hoki kia tau ai te mātauranga ā-ākonga, ā-iwi, ā-rohe.
• Kia kaha ngā kura ki te pōhiri atu i ngā pūkenga mātauranga o ō rātou whānau, iwi, hapū kia tū ai rātou ki te aroaro o ngā ākonga.
• Kia whānui tonu ngā wāhi ako o ngā ākonga.
• Kia whaitake te mātauranga ki te ākonga, ki te kura, ki te iwi.
• Kia eke te ākonga ki ōna taumata mātauranga o tōna ao.

Te ao tawhito, te ao o nāianei, te ao hou

• Ka whaitake tonu te mātauranga o te ao tawhito, koia hei pūtake e puta ai te mātauranga hou.
• Kia mōhio mai ngā ākonga kei te rerekē haere ngā pūnaha mātauranga.
• Kia mārama ngā ākonga ka uia tonutia, ka tautohea tonutia te mātauranga.
• Kia taea hoki e ngā ākonga me ngā whānau te waihanga mātauranga hou.

Te ao whānui

•  Kia mārama te ākonga i ahu mai te mātauranga i ngā pūnaha o tēnā iwi, o tēnā whenua.
•  Kia mārama anō ia i ahu mai te mātauranga i ngā korero ā-waha, ā-tuhi, ā-ipurangi hoki.
•  Kia eke te ākonga ki tōna taumata mātauranga o te ao whānui.

Te whanake o te taiao kaupapa Māori, taiao ako whānui

• Me whakawhānui ngā wāhi ako ki ngā marae, ki ngā taiao rerekē o te rohe, o te rohe whānui.
• Me whakamahi ngā āhuatanga e tika ana hei whakatau i te wairua, hei whakawātea i te whatumanawa me te hinengaro, hei whakatatū i te ngākau kia pai ai te mahi a te ākonga i ngā mahi kua whakaritea.
• Me tautoko ngā āhuatanga ako i te tūtohinga o te kura, arā Te Aho Matua, ngā tūtohinga kura ā-iwi.
• Ko ngā āhuatanga ako katoa me mahi i roto i te koanga ngākau me te whakaihiihi i te hinengaro.
• Kia ako tahi ngā ākonga, ngā whānau, ngā kura hei tautoko i te āhua o te ākonga ka puta.
• Kia mārama te kaiako me te kura he nui ngā whakaawenga o te taiao ako whānui ki te akomanga. 

Te whanake o te āta whakaaroaro, te whakakoi hinengaro

• Kia mau ki te whatumanawa o te ākonga ngā hōhonutanga o te ako i te mātauranga.
• Kia mau, kia āta whakaaroaro, kia noho koi te hinengaro o te ākonga.
• Kia whanake ngā pūkenga tātai, ngā pūkenga whakaoti rapanga, ngā pūkenga tinana, ngā pūkenga rapu mōhiohio, ngā pūkenga mahi katoa.
• Kia tautokongia te ākonga kia kore ai ia e whakawhirinaki ki te kaiako, ki ōna hoa i ngā wā katoa, ā, kia kaha ia ki te mahi i tāna ake mahi i te wā e tika ana.

Te whanake o ngā momo huarahi ako

• He rerekē, he ahurei hoki ngā huarahi ako o tēnā ākonga, o tēnā ākonga. Tērā pea, he pai tētahi whakaritenga mahi ki tētahi ākonga, he pai tētahi whakaritenga kē ki tētahi atu.
• Whakaawetia ai ngā huarahi ako o te ākonga e ngā tūāhua maha, pēnā i te āhua o te whakarite mahi, te whakahaere mahi, ngā whakaritenga whakaaro, ngā kaupapa ako, ngā āhuatanga o te taiao, ngā tirohanga, me te hihiri ki te ako.
• Ka pai ake te ako a ngā ākonga mehemea e mārama ana rātou ki tā rātou e ako ana, e whai take ana hoki ki a rātou.
• He pai ake kia honohonoa ngā akoranga hou ki ngā akoranga kua mahia kētia.